Frisse lucht is meestal een goed idee. Dankzij zuurstof kunnen we tenslotte ademen, en een ‘frisse neus halen’ doet wonderen voor ons humeur. Maar er zijn situaties waarin lucht niet zo welkom is. Bijvoorbeeld bij wonden, waar vooral het uitdrogende effect van lucht behoorlijk onhandig kan zijn.
We hebben het hier over wonden. En dan niet zozeer over schaafwonden – die zien we bij hond en kat eigenlijk maar weinig – maar over echte open wonden, waar de huid volledig verdwenen is. Zo’n blootliggend wondbed houdt niet van lucht. Ja, weefsels hebben zuurstof nodig, maar die komt via de bloedvaten, niet doordat er een briesje overheen waait. En daar wringt ‘m de schoen: lucht droogt uit. Precies dat is het probleem voor een open wond.
Wond voorborst: droog © Bouvien Brocks
Iedere fase z’n eigen uitdaging
Wondgenezing verloopt in drie fases: de ontstekingsfase, de reparatiefase (die bestaat uit granulatie en epithelialisatie) en tot slot de maturatiefase. In die eerste fase treden neutrofielen – onze opruimdienst onder de witte bloedcellen – het wondgebied binnen. Ze zijn koning in het opruimen van bacteriën en dood materiaal. Maar lang blijven ze niet leven.
Daarom nemen macrofagen en meerkernige reuscellen het stokje over. Zij regelen de opbouw van nieuw weefsel met behulp van jonge fibroblasten uit de omgeving. Samen bouwen ze aan een stevige matrix van cellen, collageen en nieuwe bloedvaten. En juist dit type witte bloedcellen vindt vocht heerlijk om zich in te wentelen – niet te veel, niet te weinig. Die matrix noemen we granulatieweefsel: frambozenroze, glanzend als een rijpe kers en klaar om verder op te bouwen.
Foto: Wond thorax: granulatie © Bouvien Brocks
Nat werkt beter
Granulatieweefsel zit vol wondfibroblasten. Die zijn verantwoordelijk voor het samentrekken van de wond – een belangrijk proces dat pas goed werkt als ze worden beschermd tegen invloeden van buitenaf en hun zelfreinigend vermogen kunnen behouden.
Daarom is het slim om te kijken naar de waterdamptransmissieratio bij de keuze van een wondverband. Hoe minder vocht er verdampt, hoe sneller de granulatiefase verloopt. Cellen kunnen zich dan beter delen, enzymen doen hun werk efficiënter, en het genezende wondvocht – vol eiwitten zoals proteases, groeifactoren en cytokinen – blijft netjes op de plek waar het nodig is.
En ja, de wond wordt er warmer en vochtiger van, maar dat is juist gunstig. De kans op infectie is zelfs kleiner. De zuurstofspanning in de wond daalt iets, en dat is niet ideaal voor bacteriën. Witte bloedcellen daarentegen voelen zich juist aangetrokken tot zo’n omgeving.
Overigens: het is dat granulatieweefsel dat verantwoordelijk is voor het grootste deel van de wondsluiting – tot wel 80%! Het epitheel, oftewel de nieuwe huid, hobbelt daar in de epithelialisatiefase rustig achteraan.
Foto: Wond lies: maturatie © Bouvien Brocks
Uiteindelijk lekker laten waaien
Er is gelukkig wel een fase waarin de lucht eindelijk zijn werk mag doen: de maturatiefase. De wond is dan helemaal gesloten, met een intact maar nog dun huidlaagje. Deze laatste fase duurt het langst – volwassen worden is niet eenvoudig. Juist dan is het belangrijk dat er wat vrijheid is, net als bij mensen.
De nieuwe huid moet sterker worden. Daarvoor is een droge omgeving nodig: geen likken, geen wassen, geen zwemmen. De huid moet kunnen ‘uitharden’, en een vochtige omgeving werkt dat juist tegen.
Wonden bij hond en kat genezen gelukkig bijna altijd. Zorg er wel voor dat de wond krijgt wat hij nodig heeft in elke fase. Een frisse neus halen zit er voor de wond niet in – maar voor de intacte huid des te meer. Uiteindelijk toch: eind goed, al goed.
