Wonden bij hond en kat kan door verschillende oorzaken optreden, waarbij ze allemaal op dezelfde manier genezen. Het is dan belangrijk om de juiste middelen te gebruiken op het juiste moment.
Wonden bij dieren komen voor in alle soorten en maten. De meest bekende is een wond, veroorzaakt door een operatie. Door het hechten van het onderhuidse weefsel en de huid kan dit weer betrouwbaar helen. Maar wat gebeurt er met wonden veroorzaakt door bijvoorbeeld een glasscherf, een bramenstruik of bijten? Ofwel de zogenaamde acute wonden. Of als een operatiewond openspringt en het onderliggende weefsel zichtbaar is? Of dat er een drukplek ontstaat door een spalkverband? Dit zijn de zogenaamde chronische wonden. Wondbehandeling, dat geschikt is voor het type wond, is dan van essentieel belang voor het herstel van het dier, om het genezingsproces te versnellen en complicaties te voorkomen. Toch kunnen we opgelucht ademhalen: bij honden en katten kunnen bijna alle wonden helen ! Het vergt alleen wel inzet en juiste keuzes maken tijdens de behandeling.
Het doel van wondbehandeling is om het openliggende onderhuidse weefsel vochtig te houden en om te voorkomen dat er besmetting van buitenaf op de wond kan komen (zoals likken aan de wond of liggen op een 'vieze' ondergrond). Dit zorgt ervoor dat de wond sneller en effectiever geneest. Een droge wond kan leiden tot korstvorming en juist vertraging van de genezing. In de zestiger jaren is al uitgezocht dat onder 'natte' condities een wond 3 tot 5x sneller kan helen.Dus drogen aan de lucht is uit den boze.
Acute wonden kunnen genezen worden door deze te hechten na goed het wondbed schoongemaakt te hebben. Chronische wonden of vieze acute wonden kunnen beter in eerste instantie behandeld worden door verbanden aan te leggen.
De wondgenezing kan opgedeeld worden in 3 fases:
- ontstekingsfase: dit is de eerste periode nadat een wond is ontstaan. Deze fase duurt ongeveer 3 -7 dagen afhankelijk van de groote van de wond. Hierbij ligt het weefsel open, kan het bloeden en pussige/plakkerige geelwit beslag op de wond zitten. Om te zorgen dat viezigheid zoals bacterien, straatvuil en ander smetting afgevoerd kan worden, zijn dan dagelijkse verbandwissels nodig. We kunnen het lichaam dan helpen om het vuil weg te krijgen.
- reparatiefase: dit is de periode dat de wond dicht gaat groeien. In het begin zal er frambozenroze weefsel op de wond zichtbaar worden. Dit wordt wel granulatieweefsel genoemd. Dit weefsel houdt van vocht en wil graag met rust gelaten worden. Het werkt ook als een pleister voor onderliggend weefsel. Het is erg belangrijk om het granulatieweefsel te koesteren. Dit zorgt namelijk in zijn eentje dat de wond dichttrekt. De tussenliggende periodes tussen verbandwissels nemen toe van enkele tot meerdere dagen. De wond bepaalt het geschikte aantal dagen afhankelijk van de hoeveelheid uitvloeiing dat door het granulatieweefsel gemaakt wordt. En de nieuwe huid dan? Die hobbelt achter het granulatieweefsel aan. Daarom is te zien dat bij grote wonden de hoeveelheid nieuwe huid, die is ontstaan na genezing, eigenlijk best weinig is.
- maturatiefase: dit is de periode dat de dichte wond, het litteken en onderliggende weefsel sterker worden. Dit is een heel langdurig proces, namelijk tot een jaar nadat de wond ontstaan is. Het onderliggende weefsel gaat zich herorganiseren, eiwitten zoals collageen gaan zich versterken en betere volgorde liggen. Ik trek altijd de vergelijking met opgroeien van een mens: volwassen worden is ook een lang traject en sommige mensen worden nooit volwassen ;).
Voor het behandelen van wonden bij honden en katten zijn er verschillende materialen beschikbaar. Een belangrijke factor bij wondgenezing is het type materiaal dat op de wond wordt aangebracht. Per fase is er een ander type nodig. En ook hoe de wond zich gedraagt, zal bepalen welk materiaal het meest geschikt is op dat moment. Hieronder enkele voorbeelden van materialen die gebruikt worden in onze kliniek:
- ontstekingsfase:
- nat verband: hierbij wordt Ringer lactaat op zachte gaascompressen gebracht en op de wond gelegd. Daaroverheen wordt een wondfilm gelegd, zodat de gaasjes niet uit kunnen drogen. Bij vieze wonden brengen we ook nog een catheter in de gaasjes om vanaf buiten de gaasjes vochtig te blijven houden. Honden vinden dit vaak aangenaam voelen. Dit verband wordt na 1 dag verwisseld
- glycerol: deze verbandvloeistof is zacht, licht ontsmettend en houdt het weefsel vochtig. Er is geen risico op bijwerkingen of pijnlijkheid. Het is alleen beetje koud bij het eerste gevoel.
- alginaat: dit bestaat uit zeewier en heeft eigenschappen om ontsteking te verbeteren en bacterien (micro-organismen) weg te vangen uit het wondbed.
- honing: door dit materiaal worden bacterien gedood (als er minimaal 30% honing in het produkt zit) door vocht te onttrekken aan bacterien. Honing kan de wondgenezing stimuleren door het onttrekken van vocht uit bacterien, de zuurtegraad van het weefsel te verlagen en aanmaak van eiwitten die bindweefselcellen activeren. Het nadeel aan honing is dat het pijnlijk is bij aanbrengen en wisselen van verbanden.
- granulatiefase:
- glycerol: het roze granulatieweefsel kan gevoed worden door verbandvloeistof, licht ontsmet en beschermt voor invloeden van buitenaf. Het is wel erg vloeibaar en geeft maar een dun laag. Het is dan ook belangrijk om te zorgen dat ze niet uitdrogen. Dit betekent meerdere verbandwissels
- hydrocolloid: dit materiaal bestaat uit suikers met enkele eiwitten in de vorm van een kaasplak. Het beschermt het granulatieweefsel.
- honing: als het granulatieweefsel minder actief is, kan honing het geheel activeren. In hogere concentratie kan het zelfs bacterien doden
- dennenhars: dit beschermt het granulatieweefsel voor uitdrogen.
- epithelialisatie: hierbij wordt langzaam wat nieuwe huid gevormd die de wond ook dichtmaakt. Deze nieuwe huid kan wel wat trekkerig aanvoelen voor het dier.
Wondbehandeling is dus belangrijk per fase om te zorgen dat er geen infecties ontstaan en de wond heelt zonder nare complicaties. Het aantal keren dat verbandwissel benodigd is, kan bij voorbaat niet goed bepaald worden. Maar gedurende het traject wel beter en beter bepaald worden. Het doel is om zo min mogelijk verband te wisselen, zodat moeder natuur haar werk kan doen.
Voorbeelden van de verschillende wonden kunt u vinden op de beeldenbank bij pagina voor dierenartsen. Hier is wel sprake van gevoelige inhoud.
In deze bijlage kunt u de verbandinstructies vinden, als uw dier een verband heeft. Door hieraan te houden is de kans op complicaties gering.
